โรคนอนไม่หลับ กับ ศุขไสยาศน์

---

โรคนอนไม่หลับ (Insomnia)

โรคนอนไม่หลับ หรือ Insomnia คือ ภาวะที่ผู้ป่วยมีอาการนอนไม่หลับ หรือ หลับไม่สนิท นอนหลับยาก ใช้เวลานอนนานกว่า 30 นาทีถึงจะหลับได้ ^[1] ผลของการนอนไม่หลับทำให้ร่างกายเกิดความอ่อนเพลีย, ปวดศีรษะ, จิตใจเกิดความกังวล หรือ มีผลต่อการคิดการตัดสินใจและการทำงานในช่วงกลางวัน ^[2]

นอกจากนี้ โรคนอนไม่หลับ อาจจะส่งผลให้เกิดปัญหาด้านความจำ, ภาวะซึมเศร้า, อารมณ์ฉุนเฉียวง่าย, และ ภูมิคุ้มกันต่ำอีกด้วย ^[1] หากจะแบ่งประเภทของโรคนอนไม่หลับตามลักษณะช่วงของการนอนไม่หลับจะสามารถจำแนกได้ 3 ประเภท คือ ^[2]

1. Initial insomnia
   • ภาวะที่ผู้ป่วยมีปัญหานอนหลับยากใช้เวลานอนนานกว่าจะหลับ ภาวะดังกล่าวอาจสัมพันธ์กับภาวะวิตกกังวล
2. Maintinance insomnia
   • ภาวะที่ผู้ป่วยไม่สามารถนอนหลับได้ยาวมีการตื่นกลางดึกบ่อยภาวะดังกล่าวอาจเกี่ยวข้องกับปัญหาทางกาย เช่นภาวะหยุดหายใจขณะหลับจากการอุดกั้น
3. Terminal insomnia
   • ภาวะที่ผู้ป่วยตื่นเร็วกว่าเวลาที่ควรจะตื่นอาจพบได้ในผู้ป่วยที่มีภาวะซึมเศร้า

แต่หากเราต้องการแบ่งตามระยะเวลาที่เกิดโรคก็จะสามารถแบ่งง่ายๆได้ 2 กลุ่ม คือ ^[2]

1. Adjustment insomnia (โรคการนอนไม่หลับจากการปรับตัว)
2. Chronic insomnia (โรคการนอนไม่หลับเรื้อรัง)

อาการของโรคนอนไม่หลับ

1. ต้องใช้เวลานานกว่าจะนอนหลับได้
2. ชั่วโมงนอนน้อยเกินไป (ดูหัวข้อด้านบน เรื่องระยะเวลาการนอนที่เหมาะสมในแต่ละอายุ)
3. หลับแล้วตื่นบ่อยๆ (Interrupted sleep)
4. ตื่นแล้วไม่สามารถนอนหลับได้อีก
5. ง่วงนอนในเวลากลางวัน แต่นอนไม่หลับในเวลากลางคืน

 

สาเหตุของโรคนอนไม่หลับ

1. ปัจจัยด้านร่างกาย ^[1]
   • อาจมีความผิดปกติระหว่างการนอน เช่น มีภาวะหยุดหายใจขณะหลับ (Sleep apnea)
   • มีปัญหาจากอาการอื่น เช่น อาการเจ็บป่วย มีไข้ โรคกรดไหลย้อน
   • บางคนอาจมีระบบประสาทที่ตื่นตัวมากกว่าปกติจึงทำให้หลับยาก
2. ปัจจัยด้านจิตใจ ^[1]
   • อาจเกิดจากความเครียด
   • ความวิตกกังวล
   • โรคซึมเศร้า
   • โรคไบโพล่าร์
3. ปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อม ^[1]
   • เกิดจากการมีเสียงรบกวน หรือมีแสงไฟรบกวน
4. ปัจจัยด้านอุปนิสัยส่วนตัว ^[1]
   • การนอนที่ไม่ถูกสุขลักษณะ โดยการทำกิจกรรมต่างๆที่ส่งผลให้นอนไม่หลับ เช่น การเล่นเกมส์ การเล่นโทรศัพท์มือถือก่อนนอน การดื่มเครื่องดื่มที่มีสารกระตุ้นคาเฟอีน เป็นต้น

การรักษาโรคนอนไม่หลับ

โดยปกติแล้ว “แนวทางการรักษาโรคนอนไม่หลับ” สามารถแบ่งได้ 2 แนวทางหลัก ๆ คือ การดูแลรักษาโดยไม่ต้องใช้ยา และ การรักษาโดยการใช้ยา (การรักษากับหมอ) ซึ่งรายละเอียดมีดังนี้ครับ ^[1]

1. การดูแลรักษาโดยไม่ต้องใช้ยา
   • จัดการกับปัจจัยทางสิ่งแวดล้อมที่มีผลต่อการนอนหลับ เช่น เรื่องสุขลักษณะการนอน ห้องนอนควรมีอากาศถ่ายเทได้สะดวก อุณหภูมิเหมาะสม เงียบ เป็นต้น
   • ทำกิจกรรมที่ช่วยให้ผ่อนคลายก่อนนอน เช่น การนวกน้ำมันคลายเครียด การทำสมาธิ หรือ ฟังเสียงธรรมชาติ เป็นต้น
   • หลีกเลี่ยงเรื่องที่ส่งผลให้เกิดความเครียด และทำให้รู้สึกตื่นตัว เช่น เล่นเกมส์ เล่นโทรศัพท์มือถือ เป็นต้น
   • ไม่ดื่มเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีนเป็นส่วนประกอบในช่วงเย็น เพราะคาเฟอีนจะส่งผลให้นอนไม่หลับ
   • เมื่อเข้านอนแล้วแต่ นอนหลับไม่หลับ ในเวลาประมาณ 20 นาที ให้ลุกขึ้นจากเตียงไปทำกิจกรรมที่สบายๆ และผ่อนคลาย แล้วกลับไปนอนใหม่อีกครั้งเมื่อง่วง
   • หมั่นออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ การออกกำลังจะทำให้นอนหลับได้ง่ายขึ้น
   • เข้านอน – ตื่นนอนให้เป็นเวลา
   • หลีกเลี่ยงการงีบหลับในตอนกลางวัน
   • งดดื่มเครื่องดื่มประเภท “แอลกอฮอล์” แม้เครื่องดื่มเหล่านี้เหล่านี้จะทำให้นอนหลับง่าย แต่จะตื่นบ่อย ทำให้พักผ่อนไม่เพียงพอ

2. การรักษาโดยแพทย์ หรือ การใช้ยา

การรักษาด้วยวิธีนี้จำเป็นต้องไปพบหมอเพื่อประเมินอาการก่อนครับ ซึ่งปกติแล้วยาจะแบ่งออกเป็นกลุ่มต่าง ๆ ดังนี้ครับ ^[2]

     2.1. Benzodiazepine กลุ่มยาดังกล่าวเป็นกลุ่มยาที่ใช้บ่อยในเวชปฏิบัติ ถ้าแบ่งคร่าว ๆ จะเเบ่งเป็นกลุ่มที่ออกฤทธิ์สั้น และออกฤทธิ์ยาว สำหรับกลุ่มที่ออกฤทธิ์สั้น ได้แก่ lorazepan, triazolam ซึ่งเหมาะสำหรับผู้ป่วยที่นอนหลับยากในช่วงแรก (initial insomnia)

อย่างไรก็ตามการใช้ยากลุ่มนี้ที่ออกฤทธิ์เร็ว เช่น Alprazolam, Midazolam  อาจเกิดการขาดยาได้ง่ายจึงถอนยาออกได้ยาก โอกาสติดยาสูง จึงต้องระวังการใช้อย่างมาก สำหรับ กลุ่มยาที่ออกฤทธ์นานเหมาะสำหรับผู้ที่มีปัญหาหลับไม่สนิทระหว่างคืน หรือ ตื่นเร็วกว่าปกติ เช่น clonazepam, diazepam เป็นต้น

    2.2. Non- Benzodiazepine เช่น Zolpidem เป็นกลุ่มยาที่ออกฤทธิ์เร็ว ดูดซึมได้ดี อย่างไรก็ตามอาจต้องระวังผลข้างเคียง เช่น ง่วงซึม, มึนศีรษะ หรือ ละเมอ

   2.3. ยาต้านซึมเศร้า  เช่น Trazodone , Mirtazapine ซึ่งยาดังกล่าวนอกจากมีผลเรื่องการปรับอารมณ์ แล้วยังมีกลไกการออกฤทธ์ช่วยการหลับ

   2.4. ยากลุ่ม melatonin  เป็นสารที่สังเคราะห์ภายในร่างกายมีบทบาทช่วยให้เกิดการนอนหลับ ปัจจุบันมีการผลิตยาที่อยู่ในรูปเมลาโทนินภายนอกร่างกายใช้เพื่อช่วยการนอนหลับ

นอกจากยาที่เป็นเคมีสังเคราะห์ดังที่กล่าวมาแล้วด้านต้น สมุนไพรอย่าง “กัญชา” สามารถลดระยะเวลาตั้งแต่การเข้านอนจนกระทั่งการหลับ (Sleep Latency) ได้ ^[3] โดยปัจจุบันแพทย์แผนไทยได้นำสมุนไพรชนิดนี้มาปรุงยารักษาโรคนอนไม่หลับเรื้องรังอย่างได้ผล ซึ่งตำรับดังกล่าวมีชื่อว่า “ศุขไสยาศน์”

ศุขไสยาศน์ คือ

สมุนไพรตำรับ ศุขไสยาศน์ เป็นตำรับที่มี “กัญชา” ปรุงผสมอยู่ ซึ่งยาตำรับนี้ได้ระบุเอาไว้อย่างชัดเจนใน คัมภีร์ธาตุพระนารายณ์ ^[3]

โดยโรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร ได้เปิดให้บริการคลินิกกัญชาทางการแพทย์แผนไทย ตั้งแต่เดือนกันยายน พ.ศ. 2562 มีการตรวจรักษา และจ่ายยาตำรับ “ศุขไสยาศน์’’ เพื่อรักษาผู้ป่วยโรคนอนไม่หลับเรื้องรัง ^[3]

ศุขไสยาศน์ เป็นยาตำรับของดีที่มีมาแต่โบราณ ซึ่งปัจจุบันก็ได้มีนักวิจัยเข้ามาพิสูจน์ให้เห็นกันอย่างเป็นที่ประจักษ์แล้วว่า “ศุขไสยาศน์” สามารถลดอาการนอนไม่หลับ, การตื่นกลางดึก, ลด Sleep Latency, และ เพิ่มคุณภาพการนอนได้ดีอีกด้วย ^[3]

นอกจากนี้ทางอภัยภูเบศรยังกล่าวต่อว่า “ผู้ป่วย 82.2% หลับได้ดีขึ้นหลังใช้ยาศุขไสยาศน์ แถมยังช่วยคุณภาพการนอนหลับ ทำให้คุณภาพชีวิตดีขึ้น และลดการใช้ยาแผนปัจจุบันได้” อีกด้วย ^[4]

ด้วยเหตุนี้ “พรหมวิหารคลินิก” ก็ได้นำยาตำรับนี้มาใช้รักษาผู้ป่วยโรคนอนไม่หลับ ตั้งแต่ เดือนสิงหาคม 2565 เป็นต้นมา โดยผู้ป่วยจะได้รับการประเมินอาการจากหมอแผนไทย ด้วยแบบทดสอบตามมาตรฐานสากล

              

ต้องกิน ศุขไสยาสน์ นานเท่าไหร่ ในการรักษาโรคนอนไม่หลับ

โดยปกติแล้วจะต้องประเมินความรุนแรงของโรคก่อน หากเป็นไม่หนักก็จะให้รับประทาน 1-2 แคปซูล (500-1,000 มก.) ติดต่อกันเป็นเวลา 1-5 เดือนครับ

 

ข้อห้ามใช้ ศุขไสยาศน์

• ห้ามใช้ในหญิงตั้งครรภ์ หญิงให้นมบุตร ผู้ที่มีไข้ และผู้ที่มีอายุต่ำกว่า 18 ปี
• ห้ามใช้ร่วมกับยาที่มีฤทธิ์กดระบบประสาทส่วนกลาง เช่น ยานอนหลับ และยาต้านการชัก รวมทั้งแอลกอฮอล์ หรือสิ่งที่มี แอลกอฮอล์ผสมอยู่

 

ควรระวัง ศุขไสยาสน์

• ควรระวังการรับประทานร่วมกับยาในกลุ่มสารกันเลือดเป็นลิ่ม (anticoagulant) และยาต้านการจับตัวของเกล็ดเลือด(antiplatelets)
• ควรระวังการใช้ร่วมกับยา phenytoin, propranolol, theophylline และ rifampicin เนื่องจากตำรับนี้มีพริกไทยเป็นส่วนประกอบ
• ควรระวังการใช้ยาอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในผู้ป่วยที่มีความผิดปกติของตับ ไต เนื่องจากอาจเกิดการสะสมของการบูร และเกิดพิษได้
• ควรระวังการใช้ในผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง โรคหัวใจ โรคแผลเปื่อยเพปติก และโรคกรดไหลย้อน เนื่องจากเป็นตำรับยารสร้อน
• ยานี้อาจทำให้ง่วงซึมได้ ควรหลีกเลี่ยงการขับขี่ยานพาหนะ หรือทำงานเกี่ยวกับเครื่องจักรกล

ขั้นตอนการขอรับการรักษา ศุขไสยาศน์ กับ พรหมวิหารคลินิก

1. ประเมินอาการ/ความรุนแรงของโรคที่คลินิกสาขาลำพูน
2. ในกรณีไม่สะดวกมา สามารถกรอกแบบสอบถามได้จากลิงค์นี้ครับ https://forms.gle/P6w4vd4CQ4vunJBE6
3. เราจะทำการแปลผล และติดต่อส่ง ยาศุขไสยาศน์ ให้ครับ

       

 

เขียน และเรียบเรียง โดย

พท.ป. ธาร์มันษ์ ตลับเพชร์สกุล

 

อ้างอิง

1. https://www.nksleepcenter.com/what-is-insomnia/
2. https://www.nonthavej.co.th/Insomnia-2.php
3. Tengtermwong N., Effectiveness and Safety of Suk Sai-Yad Herbal Remedy for Chronic Insomnia: A Preliminary Retrospective Study in Chao Phya Abhaibhubejhr Hospita, Thai Traditional & Alternative Med., Vol. 19, No.2
4. ข้อมูลยาตำรับศุขไสยาศน์จากอภัยภูเบศร